Ontdek de kracht van systemisch werk en opstellingen
Ben je altijd al nieuwsgierig geweest naar systemisch werk en opstellingen? Graag vertel ik je er meer over.
Systemisch werk en opstellingen (zoals familieopstellingen) bieden een bijzondere manier om inzicht te krijgen in jezelf en jouw relaties. Ontdek wat een opstelling is, hoe het in zijn werk gaat en wat de unieke voordelen zijn van systemisch werken.
Wat is een opstelling in systemisch werk?
Systemisch werk is een begeleidingsvorm die kijkt naar mensen binnen hun bredere verband van relaties en systemen. Je maakt altijd deel uit van een groter geheel: je familie, je werkteam, je cultuur of je achtergrond. Maar ook jijzelf vormt een systeem, met je gedachten, gevoelens, patronen, organen en lichaamsdelen.
Systemisch werk kijkt niet alleen naar jou als individu, maar naar hoe je verbonden bent met anderen. Het onderzoekt welke onzichtbare krachten en dynamieken binnen deze systemen jou beïnvloeden. En het kijkt ook naar hoe jij zélf invloed hebt op de systemen waarvan je deel uitmaakt.
Een opstelling is een methode binnen het systemisch werk die verborgen patronen zichtbaar maakt. Denk bijvoorbeeld aan een familieopstelling, maar er zijn ook opstellingen met andere thema’s. Tijdens een opstelling zet je jouw innerlijke beleving ‘in beeld’ in de ruimte.
Dat doe je met representanten: mensen of symbolen die belangrijke elementen uit jouw systeem vertegenwoordigen. Zo ontstaat een levend beeld van jouw familie of situatie.
Je ziet letterlijk hoe dingen zich tot elkaar verhouden.
Daarbij hoef je weinig uit te leggen: de opstelling maakt veel vanzelf zichtbaar en voelbaar.
Dit zorgt vaak meteen voor helderheid over dieperliggende oorzaken van bepaalde vragen of problemen.
Een opstelling kan ook individueel worden gedaan, zonder representanten.
In dat geval werk je met poppetjes, vloerankers of andere symbolen.
Het effect van een opstelling is vaak krachtig en verhelderend. Je ziet ineens wat je eerder niet kon zien. Veel mensen ervaren dat er beweging komt in iets dat vastzat.
Oude emoties komen los en er ontstaat ruimte voor verandering. Een opstelling helpt je om patronen te doorbreken en jezelf beter te begrijpen.
Welke vragen kun je inbrengen voor een systemische opstelling?
Je kunt vrijwel ieder vraagstuk inbrengen in een systemische opstelling, zolang het voor jou belangrijk is en steeds terugkeert in je leven. Vaak gaat het om vragen of problemen die je al langere tijd bezighouden. Het hoeft zeker niet alleen over familie te gaan – de term familieopstelling is breed. Je kunt met allerlei thema’s terecht, zoals:
- relaties binnen je familie,
- trauma’s
- verlieservaringen die je hebt meegemaakt,
- terugkerende gedragspatronen
- gevoelens waar je in vastloopt,
- een voortdurend gevoel van disbalans (bijvoorbeeld altijd meer geven dan ontvangen),
- moeite met het maken van een belangrijke keuze,
- fysieke beperkingen
- psychologische uitdagingen zoals onzekerheid, angst of stress.
Alles wat jou belemmert en telkens de kop opsteekt, kun je in principe onderzoeken met een opstelling.
Belangrijk is dat de vraag vanuit jezelf geformuleerd wordt. Jij staat centraal in je vraag. Dus in plaats van bijvoorbeeld te vragen: “Waarom is mijn partner zo afstandelijk?”, maak je er een persoonlijke vraag van: “Wat maakt dat ík telkens afstand ervaar in mijn relatie?” Op die manier ben jij onderdeel van de opstelling en kijken we naar jouw relatie met het probleem.
Benieuwd hoe een opstelling voor jou werkt?
“Na mijn opstelling ervaar ik meer periodes van echte rust. Dat had ik niet voor mogelijk gehouden. Ik kan zien dat de strijd die ik onbewust met mijn vader lever me niks brengt.” – Sophie
Wat zijn voorbeelden van systemische vragen binnen opstellingen?
Systemische vragen richten zich vaak op patronen, gevoelens en terugkerende situaties die je wilt begrijpen. Enkele voorbeelden van persoonlijke vragen die je zou kunnen inbrengen zijn bijvoorbeeld:
- Grenzen aangeven: “Hoe komt het dat ik moeite heb om mijn grenzen aan te geven?”
- Verantwoordelijkheid voelen: “Wat maakt dat ik me zo verantwoordelijk voel voor anderen?”
- Telkens uitstellen: “Wat maakt dat ik steeds weer dingen uitstel en niet tot actie kom?”
- Familierelatie: “Ik heb weinig contact met mijn zus – waarom ‘stroomt’ het niet tussen ons?”
- Gedrag van een kind: “Hoe komt het dat mijn kind steeds zo boos is?”
- Moeite met relaties: “Hoe komt het dat ik zo moeilijk relaties aanga?”
Dit zijn slechts enkele voorbeelden – in werkelijkheid kun je met allerlei soorten vragen komen. Het belangrijkste is dat de vraag voor jou betekenisvol is. Tijdens een opstelling wordt zo’n vraag verder uitgediept, zodat je begrijpt waar het mee te maken heeft in jouw systeem. Soms lijkt de vraag in eerste instantie niks met de opstelling te maken te hebben, maar na verloop van tijd is er duidelijker welke link er tussen de vraag en de opstelling zit.
Hoe werken familieopstellingen binnen het systemische werk?
Een familieopstelling is de bekendste vorm van systemisch werk.
Dit gebeurt meestal in een groep onder begeleiding van een opsteller of systemisch coach.
Als deelnemer breng jij een vraag of thema in waar je meer inzicht in wilt krijgen.
De begeleider helpt je om de vraag duidelijk te formuleren.
Daarna kies je uit de aanwezigen enkele mensen als representanten. Zij stellen elementen uit jouw systeem voor: bijvoorbeeld je moeder, je vader, je innerlijke kind, of iets abstracts.
Je kunt ook iemand kiezen als representant voor “de ziekte” of “het geheim”.
Je plaatst de representanten intuïtief in de ruimte. Je bepaalt zelf waar ze staan en welke richting ze op kijken. Zo zet je jouw innerlijke beeld als het ware buiten jezelf neer. De opstelling wordt zo een levend beeld van jouw systeem.
Je kijkt er vanaf een afstand naar, alsof het zich voor je ogen ontvouwt.
Dit kan in het begin spannend voelen, maar het werkt vaak heel verhelderend.
Wat gebeurt er tijdens een familieopstelling?
Op een vaak verrassende manier reageren de representanten op wat ze voelen in hun rol. Zonder voorkennis ervaren ze emoties zoals verdriet, boosheid of afstand. Ze ‘weten’ niets over jouw familie, maar voelen wat er speelt.
Je hoeft als representant niets te acteren. Je stelt je open en benoemt wat je ervaart. Hierdoor komen onbewuste dynamieken aan het licht.
De begeleider observeert zonder oordeel.
Hij of zij benoemt wat opvalt of stelt een verdiepende vraag.
Soms wordt iemand gevraagd iets uit te spreken of te verplaatsen.
Zo kan er een nieuwe beweging ontstaan in het systeem.
De coach let erop dat jij als vraagsteller niet overweldigd raakt.
Het is jouw proces, en jij bepaalt wat er wel of niet gebeurt.
Wat kan een opstelling opleveren?
Aan het einde van een opstelling komt vaak de kern van je vraag in beeld.
Soms is er een moment van diepe erkenning of verlichting.
Bijvoorbeeld door het symbolisch teruggeven van een last die je draagt.
Je ervaart dan ruimte, opluchting of inzicht.
Veel mensen voelen na een opstelling meer rust, helderheid en verbinding met hun familie.
Ze begrijpen hun eigen plek beter en zien waar patronen vandaan komen.
Een opstelling is geen magische oplossing, maar wel een krachtig hulpmiddel.
Het helpt je om op een diepere laag te begrijpen wat er speelt.
Dat inzicht is vaak het begin van blijvende verandering.
Laat me weten als je deze versie ook als Word-bestand wilt ontvangen of als ik deze stijl verder mag doorvoeren in andere teksten.
Individuele opstellingen
Een familieopstelling of andere soort opstelling hoeft niet per se met een groep mensen; het kan ook individueel plaatsvinden. In plaats van levende representanten wordt dan gebruik gemaakt van voorwerpen, poppetjes of papier op de vloer als symbolische representanten. Je schuift bijvoorbeeld figuurtjes op tafel of legt gekleurde vlakken, grondankers genaamd, op de grond neer om familieleden, patronen of lichaamsdelen aan te duiden. Ook dan begeleidt de coach jou om te voelen wat elke plek, voorwerp of persoon uitstraalt. Deze één-op-één werkwijze is net zo effectief en kan prettiger zijn als je het liever in een privésfeer doet.